Tourette Sendromu, çocukluk ve ergenlik döneminde başlayan, tekrarlayan istemsiz hareket ve/veya ses tikleriyle gözlenen, yaygın bir nörogelişimsel bozukluktur. Nüfusun %1'ini etkileyen Tourette Sendromu, çoklu motor ve vokal tiklerle karakterize bir bozukluktur. Hastalığa sahip kişilerde zeka geriliği yoktur, sadece karşı konulmaz tiklere mahkumdurlar. Tikler birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler ve ses çıkarmalardır. İlk kez Fransız Dr. Georges Gilles de la Tourette’in 1885’te 9 hasta üzerinde yaptığı çalışmalar sonucunda net bir şekilde tanımlanmıştır.
Yaygın tikler göz kırpma, öksürme, boğaz temizleme, burun çekme ve yüz hareketlerini içerir. Tourette Sendromu, tik bozuklukları spektrumunun en şiddetli ucunda yer alır. Tikler genellikle sıradan gözlemciler tarafından fark edilmez. Genellikle dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluk olmak üzere psikiyatrik komorbiditelerle ilişkilidir.
Tourette Sendromu'nun teşhisi için özel bir test yoktur. Klinik sunumun çeşitliliği ve semptomların türü nedeniyle birçok hiperkinetik bozukluğu taklit edebilir, bu da bazen tanıyı zorlaştırır. Bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Tourette Sendromu'nun birinci basamak tedavisi davranışsal terapileri içerir.
Tourette Sendromu'nda görülen motor tikler ani, hızlı, tekrarlayan, ritmik olmayan basmakalıp motor hareketlerdir ve çoğu zaman öncesinde bir dürtü vardır. Vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilirler ancak yaygın olarak yüz, baş ve boyun bölgesinde görülürler.
Baş ve boyun bölgesindeki tikleriyle beraber el çırpma, parmak şıklatma gibi hareketler de gözlenebilir. Örneğin hasta kafa döndürüp omuz silkerken yüz buruşturup el çırpabilir. Motor tiklere ek olarak; herhangi bir kelimenin sürekli telaffuzu, boğaz temizleme, burun çekme/domuz gibi ses çıkarma, homurdanma veya havlamaya benzer kısa ve kesik sesler çıkarma gibi sesli tikler de mevcuttur. Koprolali denen küfürlü konuşma ile ekolali denen karşısındakinin dediklerini tekrarlamaya dayalı yankılı konuşmalar hayatı daha da zorlaştıran sesli tiklerdir.
Hastalığın ilk belirtileri genellikle çocukluk çağında, 3-9 yaşları arasında, çoğunlukla baş ve boyun bölgesindeki motor tik bozukluğuyla; belirli sıklıklarda kafa sallama, omuz silkme, göz kırpma, yüz buruşturma vb. şekilde ortaya çıkar. 8-12 yaşları arasında, belirtilerin sıklığı ve şiddeti artma eğilimi gösterir. Tourette Sendromu kronik bir gidişat sergiler, ergenlikte artan tikler uzun yıllar artma veya azalma göstererek, fakat tamamen geçmeden devam etme eğilimindedir. Ancak yetişkinlerin çoğu gündelik hayatlarını etkilemeyecek kadar az semptomlarla hayatlarına devam edebilirler.
Küfür nadirdir ve Tourette sendromlu her 10 kişiden sadece 1'ini etkiler. Tiklerin genellikle bir kişinin genel sağlığı üzerine zararlı etkisi yoktur ancak başın sallanması gibi fiziksel tikler ağrıya neden olabilir. Tikler stres, endişe ve yorgunluk gibi faktörler nedeniyle normale göre daha kötü hale gelebilir.
Tikler; şiddet, dağılım ve karakter açısından genellikle haftalar ve yıllar süren aralıklarla dalgalanma eğilimindedir. Tipik bir örnek şu şekildedir: Bir erkek çocuk 5 yaşındayken aşırı derecede göz kırpmaya başlar ve birkaç ay sonra tekrarlayan, ritmik olmayan bir damak şaklatması geliştirir. 7 yaşında; göz kırpma devam ederken, burundan kuvvetli nefes verme ve omuz silkme şaklatmanın yerini alır. Bir genç olarak, şiddetli baş sallama ile birlikte tüm eski tiklere sahiptir.
Bazı insanlar, sınıf gibi belirli sosyal durumlarda kısa bir süreliğine tiklerini kontrol edebilirler. Konsantrasyon gerektirir, ancak uygulama ile kolaylaşır. Tikleri kontrol etmek yorucu olabilir. Bir kişi, okuldan eve döndükten sonra olduğu gibi, onları kontrol etmeye çalıştıktan bir gün sonra ani bir tik salınımı yaşayabilir. Tikler, ilginç bir kitap okumak veya spor yapmak gibi yüksek konsantrasyon gerektiren aktiviteler sırasında daha az fark edilebilir.
Tourette Sendromu olan çoğu insan, kaşınmaya veya hapşırmaya ihtiyaç duymadan önce alınan hislere benzeyen, tikten önce güçlü bir dürtü yaşar. Bu duygular uyarıcı dürtüler olarak bilinir. Bu dürtüler, genellikle doğrulanabilir bir uyaranın yokluğunda tekrarlanan, istenmeyen, rahatsız edici hisleri ifade eder. Gerçek hareket veya seslendirme, yani tik, bu rahatsız edici dürtüyü gidermek için gerçekleştirilir. Göz kırpmadan önce gözlerde hissedilen yanma hissi buna bir örnektir.
Tiklerin bazı yayınlanmış tanımları, bu duyusal fenomenleri Tourette Sendromu'nun temel semptomları olarak tanımlar. Bununla birlikte, gelişimsel olarak, çocuklar uyarıcı dürtülerini ilk kez birdirmelerinden birkaç yıl önce (ortalama olarak) motor tikleri geliştirirler. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, uyarıcı dürtülerin dağılımı motor ve vokal tikleri taklit eder
Tikler geleneksel olarak dağılımları ve karmaşıklıkları ile sınıflandırılır. Tikler çoğunlukla yüz, boyun, farinks, omuz ve orta hat gövdesinde görülür, ancak neredeyse her vücut kısmını etkileyebilir.
Çoğu tik basit, anlamsız hareketlerdir. Tikler tamamen rastgele değildir, fakat genellikle deneyim, uygulama ve sosyal konvansiyon unsurlarını içerir. Ekolali veya ekopraksi hastaların üçte birinde meydana gelir. Aşırı tikleri olan başka birini görmek, yılardır tik göstermeyen birinde tiklere neden olabilir. Benzer şekilde, tikler hakkında konuşulduğunu duymak şiddetini artırabilir.
Tourette Sendromu Nedir? Tik Bozukluklarının Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri Nedir?
